مطالعه فساد با نگاهی به تخلفات رانندگی دیپلمات‌ها؛ یک آزمایش طبیعی

نویسنده: علی رجب‌زاده

مقدمه

فساد¹ یکی از چالش‌های اساسی جوامع مدرن است که بر تمامی ابعاد زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تأثیر می‌گذارد. اگرچه بحث‌های فراوانی پیرامون علل و پیامدهای فساد وجود دارد، اما درک کامل و علمی از این پدیده همچنان در بسیاری از موارد حاصل نشده است. یکی از پرسش‌های مهم این است که آیا فساد ناشی از ضعف‌های فرهنگی و هنجارهای اجتماعی است یا بیشتر تحت تأثیر نبود قوانین و نظارت دقیق قرار دارد؟ پژوهش فیسمن و میگل با تمرکز بر رفتار دیپلمات‌های سازمان ملل متحد در نیویورک و استفاده از یک آزمایش طبیعی²، تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد و نقش هنجارهای فرهنگی و اجرای قانون³ را در مقابله با فساد بررسی کند.

آزمایش‌های طبیعی، برخلاف آزمایش‌های تصادفی کنترل‌شده⁴ یا شبه‌آزمایش‌ها⁵، نوعی آزمایش هستند که در آن پژوهشگر امکان مداخله ندارد و تنها به مشاهده می‌پردازد. در واقع، پژوهشگر به جای اعمال متغیرها، تلاش می‌کند گروه‌های کنترل و آزمایش را در جامعه «پیدا» کرده و آن‌ها را مقایسه کند. این روش در علوم سیاسی، اقتصاد و حقوق به دلیل گستردگی مواردی که دولت یک متغیر را بر گروهی از مردم اعمال می‌کند و بر گروهی دیگر نه، پرکاربرد است. در چنین شرایطی، پژوهشگر می‌تواند با مقایسه داده‌های دو گروه، به استنباط علّی⁶ برسد. البته، در این نوع آزمایش‌ها، پژوهشگر هرگز به علّیت قطعی دست پیدا نمی‌کند، چرا که کنترل کاملی بر متغیرها ندارد، اما به سطحی از استنباط علّی می‌رسد که به‌ویژه در موارد عدم امکان آزمایش تجربی، مفید است.

اهمیت پژوهش

مطالعه فساد در سطح دیپلماتیک به دلیل ویژگی‌های خاص این گروه از اهمیت بالایی برخوردار است. دیپلمات‌ها به دلیل برخورداری از مصونیت دیپلماتیک⁷ کمتر تحت تأثیر فشارهای قانونی قرار می‌گیرند و رفتار آن‌ها می‌تواند بازتابی از هنجارهای فرهنگی کشورشان باشد. بررسی رفتار این گروه در شرایطی که قوانین به‌طور کامل اعمال نمی‌شود، فرصتی منحصر‌به‌فرد برای درک عمیق‌تر از تأثیر هنجارهای فرهنگی بر فساد فراهم می‌کند. این تحقیق با استفاده از داده‌های واقعی تخلفات پارکینگ دیپلمات‌ها در نیویورک، به‌طور مستقیم و عملی به تحلیل رفتارهای فسادآمیز⁸ می‌پردازد. برخلاف پژوهش‌هایی که بیشتر بر نظرسنجی‌ها و ادراکات ذهنی تکیه دارند، این تحقیق بر رفتارهای واقعی تمرکز دارد و به نتایج دقیق‌تری می‌رسد. در حالی که تحقیقات پیشین به بررسی روندهای علّی موثر در فساد نمی‌پرداختند، پژوهش فیسمن با استفاده از مدل‌سازی آماری و آزمایش طبیعی، تأثیرات مجزای قانون‌گذاری و فرهنگ بر فساد را تحلیل می‌کند.

داده‌های این پژوهش از تخلفات پارکینگ دیپلمات‌های سازمان ملل متحد در نیویورک استخراج شده است. این دیپلمات‌ها به دلیل برخورداری از مصونیت دیپلماتیک، از پرداخت جریمه معاف بودند. پژوهشگران داده‌ها را از دوره‌ای که دیپلمات‌ها این مصونیت را داشتند، بررسی کرده و آن را با دوره پس از سال ۲۰۰۲، زمانی که نیویورک تصمیم به اعمال جریمه‌ها گرفت، مقایسه کردند.

روش‌ پژوهش

فیسمن و میگل از داده‌های واقعی مربوط به تخلفات پارکینگ دیپلمات‌های سازمان ملل متحد در نیویورک، بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ استفاده کردند. این داده‌ها شامل جزئیاتی از تخلفات پارکینگ مانند تاریخ، زمان، مکان و میزان جریمه‌های پرداخت‌نشده است. تا سال ۲۰۰۲، دیپلمات‌ها به دلیل مصونیت دیپلماتیک از پرداخت جریمه‌ها معاف بودند، که این شرایط یک آزمایش طبیعی برای بررسی تأثیر هنجارهای فرهنگی در نبود اجرای قانون فراهم می‌کرد. در نوامبر ۲۰۰۲، قانون جدیدی اجرا شد که به مقامات نیویورک اجازه می‌داد پلاک خودروهای دیپلماتیک را در صورت وجود سه تخلف پرداخت‌نشده، ضبط کنند. این تغییر قانونی به محققان اجازه داد تا تأثیر اجرای قانون را بر رفتار دیپلمات‌ها بررسی کرده و آن را با دوره پیش از اجرای قانون مقایسه کنند.

برای تحلیل داده‌ها، از آنجا که متغیر وابسته⁹ (تعداد تخلفات پارکینگ) شمارشی بود، از مدل‌های شمارشی (Count Models) استفاده شد که امکان بررسی دقیق تعداد تخلفات پرداخت‌نشده برای هر کشور را فراهم می‌کرد. پژوهشگران برای بررسی رابطه بین رفتار دیپلمات‌ها و سطح فساد کشور مبدأ آن‌ها، داده‌های تخلفات پارکینگ را با شاخص‌های فساد از سازمان‌هایی مانند «سازمان شفافیت بین‌الملل¹⁰» تطبیق دادند. این شاخص‌ها به‌عنوان معیارهای کمّی فساد در کشور دیپلمات‌ها در نظر گرفته شدند و محققان رفتارهای غیرقانونی دیپلمات‌ها را با سطح فساد در کشور مبدأ آن‌ها مقایسه کردند. در این تحلیل، شاخص فساد هر کشور به‌عنوان یکی از متغیرهای مستقل¹¹ لحاظ شد و سایر متغیرهای اقتصادی و اجتماعی مانند درآمد سرانه¹² و حقوق دولتی¹³ نیز به‌عنوان متغیرهای کنترل¹⁴ وارد تحلیل شدند تا تأثیر آن‌ها بر رفتار دیپلمات‌ها سنجیده شود.

نتایج پژوهش

نتایج این پژوهش نشان داد که دیپلمات‌هایی که از کشورهایی با سطح بالای فساد آمده بودند، تمایل بیشتری به تخلفات پارکینگ پرداخت‌نشده داشتند. این یافته نشان می‌دهد که هنجارهای فرهنگی کشور مبدأ دیپلمات‌ها حتی در غیاب اجرای قانون نیز تأثیرگذار است. در مقابل، دیپلمات‌هایی که از کشورهایی با فساد پایین‌تر بودند، حتی پیش از اجرای قوانین جدید، تخلفات کمتری داشتند. پس از اجرای قانون جدید در نوامبر ۲۰۰۲، تعداد تخلفات پارکینگ به‌طور چشمگیری کاهش یافت؛ این کاهش شامل حدود ۹۸ درصد تخلفات بود که نشان‌دهنده تأثیر قوی اجرای قانون بر کاهش رفتارهای فسادآمیز است. با این حال، دیپلمات‌هایی که از کشورهایی با فساد بالا آمده بودند، حتی پس از اعمال قانون نیز تمایل بیشتری به تخلف داشتند که نشان از تأثیر ماندگار هنجارهای فرهنگی دارد.

شکل ۱، نشان می‌دهد بعد از رفع مصونیت دیپلماتیک، میزان تخلف‌های مربوط به پارک غیرمجاز خودرو با کاهش شدید (نزدیک به ۹۸ درصد) مواجه شده است. البته تحت تاثر حملات یازده سپتامبر و هراس و بحران ناشی از آن، به صورت طبیعی فعالیت‌های دیپلماتیک در محدوده سازمان ملل کاهش یافت که تاثیری بر پژوهش ندارد. قبل از سختگیری قانونی، بیش از صد و پنجاه‌هزار قبض جریمه برای دیپلمات‌ها صادر شد که معادل ۱۸ میلیون دلار بود. 

شکل ۱. مجموع ماهانه پارک‌های غیرمجاز دیپلمات‌ها در نیویورک در بازه ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵

 جمع‌بندی

پژوهش فیسمن و میگل، با بهره‌گیری از “آزمایش طبیعی”، به بررسی تأثیر هنجارهای فرهنگی و اجرای قانون بر رفتارهای فسادآمیز دیپلمات‌های سازمان ملل در نیویورک پرداخته است. در این پژوهش، تخلفات پارکینگ دیپلمات‌ها به دلیل برخورداری از مصونیت دیپلماتیک به‌عنوان یک آزمایش طبیعی مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این روش، بررسی تأثیر قوانین و هنجارهای فرهنگی بدون دخالت مستقیم پژوهشگر است. در این حالت، قانون‌گذاری نیویورک که از نوامبر ۲۰۰۲ اعمال شد، به‌عنوان متغیر مستقل عمل کرد و امکان مقایسه رفتار دیپلمات‌ها قبل و بعد از این تغییر قانونی فراهم شد.

آزمایش طبیعی برخلاف آزمایش‌های کنترل‌شده، از تغییرات طبیعی در محیط استفاده می‌کند و به پژوهشگر امکان می‌دهد تا تأثیر این تغییرات را در دنیای واقعی مشاهده و تحلیل کند. در این مثال، دیپلمات‌هایی که از کشورهایی با سطح فساد بالاتر آمده بودند، تخلفات بیشتری داشتند، و حتی پس از اجرای قانون جدید، این تمایل به تخلف همچنان ادامه یافت. نتایج نشان داد که هرچند اجرای قانون توانست به کاهش چشمگیر تخلفات منجر شود، اما هنجارهای فرهنگی نیز تأثیری ماندگار داشتند.

این پژوهش نشان می‌دهد که آزمایش‌های طبیعی می‌توانند راهی ارزشمند برای مطالعه مسائل پیچیده اجتماعی، مانند فساد، فراهم کنند. همچنین نتایج آن تأکید دارد که مبارزه با فساد نیازمند ترکیبی از اجرای قانون و تقویت هنجارهای فرهنگی سالم است.

پاورقی

1. Corruption ↩︎
2. Natural Experiment ↩︎
3. Law Enforcement ↩︎
4. Randomized Controlled Trials – RCTs ↩︎
5. Quasi-Experiments ↩︎
6. Causal Inference ↩︎
7. Diplomatic Immunity ↩︎
8. Corrupt Behaviors ↩︎
9. Dependent Variable ↩︎
10. Transparency International ↩︎
11. Independent Variable ↩︎
12. Per Capita Income ↩︎
13. Government Wages ↩︎
14. Control Variables ↩︎